رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه از تصویب آیین‌نامه اجرایی نحوه استفاده از فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی در فرایندهای قضایی خبر داد. این آیین‌نامه با هدف افزایش سرعت و دقت در رسیدگی به پرونده‌ها و با حفظ مسئولیت قاضی تدوین شده است و گامی مهم در تحول دیجیتال دستگاه قضا محسوب می‌شود.
تکلیف برنامه هفتم توسعه و جزئیات آیین نامه جدید
به گزارش دادرسی به نقل از قوه قضاییه، محمد کاظمی‌فرد، رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه، درباره جزئیات مصوبه جدید قوه قضاییه، اظهار کرد: “صدور آیین‌نامه اجرایی نحوه استفاده از فناوری‌های نوین عملاً اقدامی است برای ورود دستگاه قضایی به استفاده از هوش مصنوعی و فناوری نوین در فرایندهای قضایی به منظور اینکه این فرایندها سریع‌تر شود و رسیدگی‌ها را بتوانیم در کوتاه‌ترین زمان انجام دهیم.”
وی افزود که بر اساس ماده ۱۱۳ بند الف برنامه هفتم پیشرفت، تکالیفی بر عهده قوه قضاییه گذاشته شده است که مواردی مانند ارجاع پرونده‌ها، تعیین وقت پرونده‌ها، انتخاب کارشناس و امور مشابه را با کمک فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی و با حفظ مسئولیت قاضی انجام دهد. این بند، نیاز به یک آیین‌نامه اجرایی برای تعیین روش کار داشت.
کاظمی‌فرد توضیح داد که در این آیین نامه به امور مختلفی پرداخته شده است، از جمله:
- کدام فرایندها را می‌توان با کمک فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی عملیاتی کرد.
- نحوه آموزش این هوش مصنوعی و نظارت بر نتایج آن.
- شخصی‌سازی فرایندها برای کاربران و حفظ اختیار قاضی در رد یا تأیید پیشنهادهای سامانه.
- نحوه اعتمادسازی سامانه به قاضی و توضیح نتایج تحلیل‌های خود.
وی تأکید کرد که این آیین‌نامه یکی از معدود آیین‌نامه‌هایی است که روش کار و روش حفظ مسئولیت کاربران را در استفاده از این فناوری‌ها شرح داده و توسط رئیس قوه قضاییه ابلاغ شده است.
افزایش سرعت و دقت در رسیدگی ها و نظارت بر اجرای آیین‌نامه
رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه بیان کرد: “اجرای این آیین‌نامه باعث سرعت و دقت در رسیدگی‌ها می‌شود.” وی مثالی در مورد انتخاب کارشناس زد: “قاضی در انتخاب کارشناس از سامانه می‌خواهد کارشناسی معرفی کند که پرونده کمتری به او ارجاع شده و در مدت زمان کوتاه می‌تواند پاسخگو باشد، همچنین سامانه این امکان را می‌دهد که به نظرات دیگران در مورد کارشناسان دسترسی داشت.”
درباره نظارت بر حسن اجرای این آیین‌نامه، کاظمی‌فرد گفت: “نظارت بر حسن اجرای این آیین‌نامه بر عهده معاون اول قوه قضاییه است و گزارشات باید به وی ارائه شود تا بر حسن اجرای آیین‌نامه نظارت داشته باشد.”
وی اظهار کرد که در برخی موارد حتی منتظر صدور اجرای این آیین‌نامه نشدند و پیاده‌سازی را آغاز کرده‌اند. به عنوان مثال، در زمینه کارشناس، ۵۰ درصد ارجاعات در کارشناسی‌های قوه قضاییه از طریق سامانه و هوشمند انجام می‌شود. او ابراز امیدواری کرد که این فناوری‌ها به تدریج در مقاطع مختلف به هموطنان تقدیم شود.
تحلیل: تحول دیجیتال قوه قضاییه؛ گامی به سوی عدالت هوشمند
تصویب و ابلاغ آیین‌نامه اجرایی نحوه استفاده از فناوری‌های نوین در فرایندهای قضایی، نقطه عطفی در مسیر تحول دیجیتال قوه قضاییه محسوب می‌شود. ورود هوش مصنوعی به عرصه‌هایی چون ارجاع پرونده‌ها و انتخاب کارشناس، می‌تواند به طور چشمگیری کارایی سیستم قضایی را افزایش داده، زمان رسیدگی‌ها را کاهش داده و دقت در تصمیم‌گیری‌ها را بهبود بخشد. این رویکرد، در راستای تحقق عدالت هوشمند و پاسخگویی به انتظارات جامعه برای یک سیستم قضایی چابک‌تر و شفاف‌تر است. تأکید بر حفظ مسئولیت قاضی و نظارت بر عملکرد سامانه‌ها نیز، نگرانی‌ها در مورد جایگزینی عامل انسانی را رفع کرده و نشان از رویکرد محتاطانه و مسئولانه در پیاده‌سازی این فناوری‌ها دارد.
بیشتر بخوانید:
