خبرگزاری دادرسی در گزارشی تکان‌دهنده، به بررسی وضعیت ده‌ها خانواده پرداخته است که پس از تعطیلی ناگهانی بخش درمان ناباروری (IVF) بیمارستان آبان، با بحران “گم شدن جنین‌های فریز شده” خود مواجه شده‌اند.
این خانواده‌ها که هر یک ده‌ها میلیون تومان هزینه کرده‌اند، حالا با آینده‌ای مبهم در مسیر مادر و پدر شدن روبه‌رو هستند و این وضعیت، ابعاد حقوقی و نظارتی جدی را مطرح می‌سازد.
چه اتفاقی برای جنین های فریز شده در بیمارستان آبان افتاد؟
«بیشتر از صد میلیون خرج کردیم و کلی دارو خوردم و آمپول تزریق کردم که بالاخره بشنوم یک بچه به من می‌گوید «مامان». حالا که نوبت انتقالم رسیده، جنین گم شده است». اینها حرف‌های زنی ۴۲ ساله است که سه سال از کرمانشاه به تهران رفت‌وآمد کرده تا «مادر» شود. حالا سه هفته است کارش این شده از ساعت ۸ صبح به بخش درمان ناباروری (IVF) بیمارستان آبان برود تا جنینش را پیدا کنند، اما حوالی ساعت ۲ بعدازظهر، دست از پا درازتر برمی‌گردد و جنینش هنوز پیدا نشده است.
بر اساس گزارش‌ها، «الف» تنها نیست. ده‌ها خانواده که در سالهای اخیر برای انجام لقاح مصنوعی و درمان ناباروری به بیمارستان آبان مراجعه کرده بودند، حالا دچار بحران مشابهی شده‌اند. ماجرا از این قرار است که بخش IVF بیمارستان آبان به طور ناگهانی بهار امسال تعطیل شد؛ بدون اینکه به خانواده‌ها اطلاع‌رسانی شود.
مرکزی که با مدیریت دکتر «الف.الف» و «میم.میم» اداره می‌شد، پس از تعطیلی یا پایان مهلت اجاره، همکاری‌شان قطع شد، اما هیچ‌کس در بیمارستان نیازی ندید به خانواده‌هایی که تخمک و اسپرم فریز کرده بودند و سالانه بابت تمدید آن پول می‌دادند، خبر بدهد که به فکر بیمارستان و مرکز دیگری برای این ذخایر بیولوژیک باشند. حالا خانواده‌ها به صورت اتفاقی، مثلا زمانی که برای تمدید ذخیره خود به بیمارستان مراجعه می‌کنند، متوجه این موضوع می‌شوند یا برخی از آنها توسط پزشک‌هایشان می‌شنوند که مرکز تعطیل شده است.
آیا بیمارستان آبان از تعطیلی بخش IVF و مشکلات “جنین‌های گم شده بیمارستان آبان” باخبر بود؟
جزئیات نشان می‌دهد که بیمارستان آبان، با مدیریت مسعود سعادت‌حسینی، حتی برای این مسئله با وزارت بهداشت نیز نامه‌نگاری کرده بود. در یکی از این نامه‌ها که به دست آمده، ریاست بیمارستان عطف به نامه‌ای که ۱۳ اردیبهشت امسال از معاونت درمان دانشگاه علوم‌پزشکی ایران دریافت کرده، از لزوم معرفی جنین‌شناس برای پاسخگویی مؤثر به مراجعین متقاضی ارائه خدمات ناباروری (انتقال جنین و…) یاد می‌کند. این نامه تأکید کرده که به قید فوریت نسبت به تعیین وضعیت مورد مطالبه معاونت درمان اقدام شود.
دو ماه بعد و در نامه دیگری به تاریخ ۱۹ تیرماه، مجددا ریاست بیمارستان خطاب به معاونت درمان، اسامی و شماره همراه جنین‌شناسان و کارشناس جنین‌شناسی را برای پاسخگویی به مراجعین در روزهای دوشنبه از ساعت ۱۲ تا ۱۴ ارسال می‌کند.
با وجود تمام این نامه‌نگاری‌ها در چهار ماه اخیر، اما مسئولان بخش ناباروری و ریاست بیمارستان دلیلی برای اطلاع‌رسانی به خانواده‌ها ندیدند و حتی همین حالا هم مسئولیت چندانی برعهده نمی‌گیرند.
خانواده‌ها برای پیگیری وضعیت “جنین‌هایمان کجاست” چه اقداماتی انجام داده‌اند؟
روز گذشته این موضوع تا آنجا پیش رفت که تعدادی از نیروهای انتظامی کلانتری ۱۰۷ تهران نیز وارد بیمارستان شدند و شکواییه خانواده‌ها را تحویل گرفتند. «میم»، یکی از مادرانی که روز گذشته برای تمدید وقت ذخیره بیولوژیکی خود به بیمارستان مراجعه کرد و متوجه این ماجرا شد، می‌گوید: “اصلا باورم نمی‌شود کسی به ما خبر نداده است.”
او که سال‌هاست تخمک فریز کرده و تا به حال حدود ۸۰ میلیون تومان خرج کرده است، حس می‌کند باید برای همیشه با مادر‌شدن خدا‌حافظی کند.
خانواده‌ها تنها یک مطالبه دارند: تحویل ذخایر بیولوژیکی آنها تا بتوانند زودتر فرایند درمان‌شان را ادامه دهند. خانم «خ» که از گرگان به تهران آمده است، می‌گوید به‌جز طرح شکایت در نیروی انتظامی و پیگیری حقوقی از طریق دادگاه و دادسرا، باید به سامانه ۱۹۰ (خط تلفنی رسیدگی به شکایات مرتبط با وزارت بهداشت) نیز شکایت کنند.
چرا پیدا کردن جنین‌ها اینقدر طول کشیده و چه خطراتی “جنین‌های فریز شده” را تهدید می‌کند؟
«الف»، زن ۴۲ سالهای که بیش از صد میلیون تومان خرج کرده، با بی‌تابی می‌گوید: “زمان انتقال من رسیده اما نمی‌توانند جنینم را پیدا کنند. می‌‌پرسم گم شده؟ درست جواب نمی‌دهند. مسئولی که اینجا گذاشته‌اند خودش را دکتر جنین‌شناسی معرفی می‌کند، اما می‌گوید دستیار و کارشناس ندارم و به همین دلیل کار زمان‌بر شده است.” او از معطلی‌های طولانی و ناتمام ماندن کار در هر روز گلایه دارد.
یکی از مسئولان سابق بیمارستان آبان که نخواست نامش فاش شود، در گفت‌و‌گو با خبرگزاری دادرسی درباره بحران ایجاد‌شده به اخطارهای قبلی که این بخش پیش‌تر دریافت کرده، اشاره می‌کند: “مسئولان بخش IVF در مدیریت جدید‌شان استاد دانشگاه هستند. می‌توانستند زودتر به فکر باشند تا خانواده‌ها تا این اندازه دچار مشکل نشوند.”
او می‌گوید: “باید خودشان بیمارستانی را مشخص می‌کردند تا همه جنین‌ها به یک جای جدید منتقل شوند. این بخش همیشه مشکلات زیادی داشت. قبلا هم دو اخطار ماده ۳۳ داشت که مربوط به تخلف در همین بخش IVF است.”
به گفته او، خطر از بین رفتن ذخایر بیولوژیکی در شرایط فعلی بسیار محتمل است: “هم‌اکنون خانواده‌ها از اینکه جنین‌‌شان پیدا نمی‌شود گلایه دارند، اما نگرانی بعدی این است که در زمان انتقال هم با این میزان هدررفت زمان و ورود افراد مختلف به اتاقک مخصوص نگهداری از جنین‌ها، امکان فاسد‌شدن، آسیب‌دیدن و مردن جنین وجود دارد. ضمن اینکه با این‌همه اشتباه متعدد، این ریسک وجود دارد که جنین‌ها جابه‌جا شوند.”
او تأکید می‌کند که جنین، حتی به بو و صدا هم حساسیت دارد و باید در شرایط بسیار ویژه‌ای نگهداری شود.
مطالبات اصلی خانواده‌های آسیب‌دیده و لزوم پاسخگویی چه نهادهایی است؟
حالا درست چهار ماه از تعطیلی مرکز درمان ناباروری بیمارستان آبان گذشته و هنوز خانواده‌های زیادی ذخایر بیولوژیکی خود را پیدا نکرده‌اند. این خانواده‌ها در حال حاضر چند مطالبه اصلی از وزارت بهداشت دارند:
- پیدا کردن جنین‌ها: نخست اینکه بتوانند جنین‌هایشان را پیدا کنند.
- برخورد با متخلفان: در مرحله دوم با این بیمارستان و هر مدیر و مسئولی که در این موضوع دست داشته، به طور جدی برخورد شود و شکایت آنها در فوریت‌های جدی پیگیری حقوقی قرار گیرد.
- پرداخت غرامت و خسارت: همچنین در صورت گم‌شدن جنین‌ها یا آسیب‌دیدن آنها، به خانواده‌ها غرامت و خسارت پرداخت شود.
تحلیل: بحران «جنین‌های گم شده بیمارستان آبان»؛ قصور مدیریتی و پیامدهای انسانی و حقوقی
بحران «جنین‌های گم شده بیمارستان آبان»، فراتر از یک سوءمدیریت ساده، یک فاجعه انسانی و حقوقی است. عدم اطلاع‌رسانی به موقع به خانواده‌ها، بی‌مسئولیتی در نگهداری از ذخایر بیولوژیکی و تعلل در پاسخگویی، نقض آشکار حقوق بیماران و شهروندان است. این وضعیت، نه تنها ده‌ها خانواده را با مشکلات مالی و روانی شدید مواجه کرده، بلکه آینده فرزندآوری آنها را نیز به خطر انداخته است.
ورود نیروی انتظامی و طرح شکایت در سامانه‌های نظارتی، نشان‌دهنده ابعاد جدی این قصور است.
نهادهای نظارتی از جمله وزارت بهداشت و سازمان‌های قضایی موظفند با سرعت و قاطعیت به این بحران رسیدگی کرده، ضمن شناسایی و بازگرداندن جنین‌ها، با مسئولان خاطی برخورد قاطع کرده و برای تمامی آسیب‌دیدگان، جبران خسارت‌های مادی و معنوی لازم را به عمل آورند.
این رویداد، لزوم نظارت دقیق‌تر و سختگیرانه‌تر بر مراکز درمانی خصوصی و حساس را بیش از پیش نمایان می‌سازد.
