سند اصول اساسی نقش وکلا

مصوب هشتمین کنگره سازمان ملل متحد

سند اصول اساسی نقش وکلا

مصوب ۷ سپتامبر ۱۹۹۰ – ۱۶ شهریور ۱۳۶۹

از سوی هشتمین کنگره سازمان ملل متحد در مورد پیشگیری از جرم و اصلاح مجرمان، هاوانا، کوبا

از آنجا که در منشور سازمان ملل متحد[۲]، مردم جهان، از جمله، عزم خود را برای ایجاد شرایطی که تحت آن عدالت بتواند حفظ شود، تایید می کنند و به عنوان یکی از اهداف خود، دستیابی به همکاری بین المللی در ترویج و تشویق احترام به حقوق بشر و آزادی های اساسی بدون توجه به عنوان نژاد، جنسیت،  زبان یا مذهب را اعلام می کنند،

از آنجا که اعلامیه جهانی حقوق بشر[۳] اصول برابری در برابر قانون، برائت، حق دادرسی عادلانه و علنی توسط یک دادگاه مستقل و بی طرف و تمام تضمین های لازم برای دفاع از هر کسی که متهم به جرم کیفری است را تضمین می کند،

از آنجا که میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی[۴] علاوه بر این حق محاکمه بدون تاخیر بیش از حد و حق دادرسی عادلانه و عمومی توسط یک دادگاه صالح، مستقل و بی طرف که توسط قانون تاسیس شده است را اعلام می کند،

از آنجا که میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی[۵] تعهد کشورهای تحت منشور را برای ترویج احترام جهانی و رعایت حقوق بشر و آزادی ها خاطر نشان می کند،

از آنجا که مجموعه اصول حمایت از همه افراد تحت هر نوع بازداشت یا زندان[۶] مقرر می دارد که فرد بازداشت شده باید حق داشته باشد از کمک و تماس و مشورت با مشاور حقوقی برخوردار باشد.

از آنجا که قواعد حداقل استاندارد برای رفتار با زندانیان[۷]، به ویژه، توصیه می کند که کمک های حقوقی و ارتباط محرمانه با وکیل باید برای زندانیان محاکمه نشده تضمین شود،

از آنجا که پادمان های تضمین کننده حمایت از کسانی که با مجازات اعدام روبرو هستند[۸]، بر حق هر فرد مظنون یا متهم به جرمی که ممکن است مجازات اعدام داشته باشد بر اعمال کمک های حقوقی کافی در تمام مراحل دادرسی مطابق با ماده ۱۴ «میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی» تاکید می کنند،

از آنجا که اعلامیه اصول اساسی عدالت برای قربانیان جرم و سوء استفاده از قدرت[۹] به انجام اقداماتی در سطوح بین المللی و ملی برای بهبود دسترسی به عدالت و رفتار عادلانه، جبران خسارت، پرداخت غرامت و کمک به قربانیان جرم توصیه می کند،

از آنجا که حمایت کافی از حقوق بشر و آزادی های اساسی که همه افراد از آن برخوردار هستند، چه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، یا مدنی و سیاسی، مستلزم ان است که همه افراد دسترسی موثر به خدمات حقوقی ارائه شده توسط یک متخصص حقوقی مستقل داشته باشند،

از آنجا که انجمن های حرفه ای وکلا نقش مهمی در حفظ استانداردها و اخلاق حرفه ای، محافظت از اعضای خود در برابر ازار و اذیت و محدودیت ها و تعدیات غیرموجه، ارائه خدمات حقوقی به همه کسانی که نیاز به آنها دارند و همکاری با نهادهای دولتی و دیگر موسسات در پیشبرد اهداف عدالت و منافع عمومی دارند،

«اصول اساسی نقش وکلا»، که در ادامه برای کمک به کشورهای عضو در تکلیفشان برای ارتقا و تامین نقش مناسب وکلا تدوین شده است، باید توسط دولت ها در چارچوب قوانین و شیوه های ملی شان مورد احترام و ملاحظه قرار داشته باشد و باید مورد توجه وکلا و همچنین سایر افراد از جمله قضات، دادستان ها، عوامل اجرایی و قانون گذار و عموم مردم به طور کلی قرار بگیرد. این اصول همچنین باید در صورت لزوم برای افرادی که وظایف وکلا را بدون داشتن وضعیت رسمی وکلا انجام می دهند، اعمال شود.

دسترسی به وکلا و خدمات حقوقی

1. همه اشخاص حق دارند از وکیل دلخواه خود برای حمایت و تثبیت حقوق خود و دفاع از آنها در تمام مراحل دادرسی کیفری کمک بگیرند.

2. دولت ها باید اطمینان حاصل کنند که رویه های کارامد و فرایندهای پاسخگو برای دسترسی موثر و برابر به وکلا برای همه افراد در قلمرو و محدوده صلاحیت قضایی آن ها، بدون تمایز از هر نوع، مانند تبعیض بر اساس نژاد، رنگ، قومیت، جنسیت، زبان، مذهب، عقاید سیاسی یا غیرسیاسی، ملیت یا پایگاه اجتماعی، اموال، تولد، وضعیت اقتصادی یا وضعیت های دیگر مهیا باشد.

3. دولت ها باید تامین بودجه کافی و سایر منابع برای ارائه خدمات حقوقی به نیازمندان و در صورت لزوم برای سایر افراد محروم را تضمین کنند. انجمن های حرفه ای وکلا باید در سازماندهی و ارائه خدمات، امکانات و سایر منابع همکاری کنند.

4. دولت ها و انجمن های حرفه ای وکلا باید طرح هایی را برای اطلاع رسانی به مردم در مورد حقوق و وظایف شان تحت قانون و کارکرد مهم وکلا در حفاظت از آزادی های اساسی شان ترویج بدهند. باید توجه ویژه ای به کمک به نیازمندان و سایر افراد محروم بشود تا آنها بتوانند حقوق شان را اعمال کنند و در صورت لزوم از وکلا کمک بگیرند.

حفاظت ویژه در امور کیفری

5. دولت ها باید اطمینان حاصل کنند که همه اشخاص بلافاصله توسط مقام صالح از حق خود برای کمک گرفتن از وکیلی که به انتخاب خود آنهاست، پس از دستگیری یا بازداشت یا در صورت وارد شدن اتهام کیفری، مطلع خواهند شد.

6. هر یک از این افراد که وکیل ندارند، باید در تمام مواردی که عدالت اقتضا می کند، حق داشتن یک وکیل با تجربه و دارای صلاحیت متناسب با ماهیت جرم نسبت داده شده به آنها به منظور ارائه کمک های حقوقی موثر را، بدون پرداخت پول توسط آنها اگر که فاقد توان پرداخت برای چنین خدماتی باشند، داشته باشند.

7. دولت ها همچنین باید اطمینان حاصل کنند که تمام افراد دستگیر یا بازداشت شده، با یا بدون اتهام کیفری، باید دسترسی سریع به وکیل ،در هر صورت کمتر از چهل و هشت ساعت از زمان دستگیری یا بازداشت، داشته باشند.

8. کلیه افراد دستگیر شده، بازداشت شده یا زندانی باید فرصت، زمان و امکانات کافی برای ملاقات و تماس و مشورت با وکیل، بدون تاخیر، استراق سمع یا سانسور و با محرمانگی کامل داشته باشند. چنین مشاوره هایی ممکن است با نظارت مقامات صالح قانونی ولی بدون شنیدن محتوای آن باشد.

صلاحیت ها و آموزش

9. دولت ها، انجمن های حرفه ای وکلا و موسسات آموزشی باید اطمینان حاصل کنند که وکلا از آموزش و تعلیم مناسب بهره مند باشند و از ارمان ها و وظایف اخلاقی وکیل و حقوق بشر و آزادی های اساسی به رسمیت شناخته شده توسط قوانین ملی و بین المللی اگاه باشند.

10. دولت ها، انجمن های حرفه ای وکلا و موسسات آموزشی باید اطمینان حاصل کنند که هیچ تبعیضی علیه یک فرد در رابطه با ورود یا ادامه فعالیت در حرفه حقوقی بر اساس نژاد، رنگ، جنسیت، قومیت، مذهب، عقاید سیاسی یا غیرسیاسی، ملیت یا خاستگاه اجتماعی، اموال، تولد، اقتصادی یا سایر وضعیت ها وجود نداشته باشد، به استثنای اینکه الزام به اینکه یک وکیل باید تبعه کشور مربوطه باشد، نباید تبعیض امیز تلقی شود.

11. در کشورهایی که گروه ها، جوامع یا مناطقی وجود دارد که نیازهای آنها برای خدمات حقوقی براورده نمی شود، به ویژه در مواردی که چنین گروه هایی دارای فرهنگ ها، سنت ها یا زبان های متمایز هستند یا قربانی تبعیض های گذشته بوده اند، دولت ها، انجمن های حرفه ای وکلا و موسسات آموزشی باید اقدامات ویژه ای را برای ارائه فرصت هایی برای داوطلبان از این گروه ها برای ورود به حرفه حقوقی انجام دهند و باید اطمینان حاصل کنند که آنها آموزش مناسب نیازهای گروه های خودشان را برای حرفه حقوقی را دریافت می کنند.

وظایف و مسئولیت ها

12. وکلا همواره باید شان و شرافت حرفه خود را به عنوان عوامل ضروری برای اعمال عدالت حفظ کنند.

13. وظایف وکلا در قبال مراجعان خود عبارتند از:

• (الف) مشاوره به مراجعان در مورد حقوق و تعهدات قانونی شان و شیوه نظام حقوقی تا آنجا که مربوط به حقوق قانونی و تعهدات آنان است؛
• ب) کمک به مراجعان به هر روش متناسب و اقدام قانونی برای محافظت از منافع آنان؛
• (ج) کمک به مراجعان در موارد مقتضی در دادگاه ها یا مراجع اداری.

14. وکلا در حمایت از حقوق موکلان خود و در ترویج عدالت، باید به دنبال حمایت از حقوق بشر و آزادی های اساسی به رسمیت شناخته شده توسط قوانین ملی و بین المللی باشند و در همه زمان ها ازادانه و با جدیت مطابق با قانون و استانداردها و اخلاق شناخته شده حرفه حقوقی رفتار کنند.

15. وکلا همیشه باید وفادارانه به منافع موکلان خود توجه داشته باشند.

تامین فعالیت وکلا

16. دولت ها باید اطمینان حاصل کنند که وکلا اولا قادر به انجام تمام وظایف حرفه ای خود بدون ترس، ممانعت، ازار و اذیت یا دخالت غیرموجه هستند. ثانیا قادر به سفر و مشورت آزادانه با موکلان خود در داخل و خارج کشور خود هستند. و ثانیا نباید دچار یا تهدید به پیگرد قانونی یا مجازات های اداری، مالی یا سایر محرومیت ها به جهت هر نوع اقدامات انجام شده مطابق با وظایف حرفه ای، استانداردها و اخلاق شناخته شده بشود.

17. در مواردی که امنیت وکلا در نتیجه انجام وظایفشان تهدید می شود، آنها باید به اندازه کافی توسط مقامات محافظت بشوند.

18. همراهی وکلا با موکلانشان و یا پرونده های آنان نباید منتهی به منع فعالیتشان بشود.

19. هیچ دادگاه و یا مرجع اداری که حق وکالت نزد آن به رسمیت شناخته شده است نمی تواند از به رسمیت شناختن حق حضور یک وکیل برای موکل خودش امتناع کند، مگر اینکه آن وکیل طبق حقوق ملی و رویه و در انطباق با این اصول فاقد صلاحیت شده باشد.

20. وکلا باید نسبت به اظهارات مرتبط مبتنی بر حسن نیت به شکل کتبی یا شفاهی یا در حضور حرفه ای خود نزد دادگاه و یا سایر مراجع قانونی یا اداری از مصونیت مدنی و کیفری برخوردار باشند.

21. این وظیفه مقامات ذی‌صلاح است که از دسترسی وکلا در زمان کافی به اطلاعات، پرونده ها و اسناد متناسب در اختیار یا کنترل آن مقامات اطمینان حاصل کنند تا وکلا بتوانند کمک های حقوقی موثری را برای موکلان خود تدارک ببینند. چنین دسترسی باید در اولین زمان مناسب مهیا شود.

22. دولت ها باید محرمانگی تمام ارتباطات و مشاوره بین وکلا و موکلانشان در روابط حرفه ای را به رسمیت بشناسند و محترم بدانند.

آزادی بیان و تشکل

23. وکلا مانند سایر شهروندان از آزادی بیان، عقیده، تشکل و تجمع برخوردار هستند. به طور خاص، آنها حق دارند در مباحث عمومی در مورد مسائل مربوط به قانون، اجرای عدالت و ترویج و حمایت از حقوق بشر شرکت کنند و به سازمان های محلی، ملی یا بین المللی بپیوندند یا آن ها را تشکیل بدهند و در جلساتشان شرکت کنند، بدون اینکه به دلیل فعالیت قانونی یا عضویت در یک سازمان قانونی، دچار محدودیت های حرفه ای بشوند. در اعمال این حقوق، وکلا همیشه باید مطابق با قانون و استانداردهای شناخته شده و اخلاق حرفه حقوقی رفتار کنند.

انجمن های حرفه ای وکلا

24. وکلا باید حق تشکیل و پیوستن به انجمن های حرفه ای خودگردان را برای نمایندگی منافع خود، ارتقای آموزش و تعلیم مستمر و حفاظت از یکپارچگی حرفه ای خود داشته باشند. دستگاه اجرایی انجمن های حرفه ای باید توسط اعضا انتخاب بشوند و وظایف خود را بدون دخالت خارجی انجام بدهند.

۲۵. انجمن های حرفه ای وکلا باید با دولت ها همکاری کنند تا اطمینان حاصل شود که همگان دسترسی موثر و برابر به خدمات حقوقی دارند و وکلا بدون مداخله غیرموجه قادر به مشاوره و کمک به موکلان خود مطابق با قانون و استانداردهای حرفه ای و اخلاق شناخته شده هستند.

رسیدگی انتظامی

26. آیین نامه رفتار حرفه ای وکلا باید توسط حرفه حقوقی (وکالت) از طریق نهادهای مرتبط یا قانون گذاری مطابق با قوانین ملی و عرف و استانداردها و هنجارهای بین المللی شناخته شده ایجاد شود.

27. اتهامات و یا شکایت علیه وکلا در موقعیت حرفه ای آن ها، باید به سرعت و عادلانه در فرایندی متناسب رسیدگی بشوند. وکلا باید حق دادرسی عادلانه ، از جمله حق دریافت کمک از یک وکیل به انتخاب خودشان را داشته باشند.

28. دادرسی انتظامی علیه وکلا باید نزد یک هیات انتظامی بی طرف ایجاد شده توسط حرفه حقوقی، نزد یک مقام قانونی مستقل، و یا نزد یک دادگاه، و باید شامل یک تجدیدنظرخواهی قضایی مستقل باشد.

29.3 کلیه رسیدگی های انتظامی باید مطابق با ایین نامه رفتار حرفه ای و سایر استانداردها و اخلاق شناخته شده حرفه حقوقی و با توجه به این اصول تعیین شود.

• [۱] Basic Principles on the Role of Lawyers
• [۲] Charter of the United Nations
• [۳] Universal Declaration of Human Rights
• [۴] International Covenant on Civil and Political Rights
• [۵] International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights
• [۶] Body of Principles for the Protection of All Persons under Any Form of Detention or Imprisonment
• [۷] Standard Minimum Rules for the Treatment of Prisoners
• [۸] Safeguards guaranteeing protection of those facing the death penalty
• [۹] Declaration of Basic Principles of Justice for Victims of Crime and Abuse of Power

---

بیشتر بخوانید:

• مصدق: واگذاری صدور و تمدید پروانه وکالت به وزارت اقتصاد، مشکل ساز می‌شود.
• بیانیه نشست فوق العاده هیات عمومی اسکودا مورخ 4 شهریور ماه 1402